Rouwkrans
Je zag het aankomen. Onafwendbaar, in weerwil van walmende noveenkaarsen en een laatste zoektocht naar klavertjes-vier. Niets kon de ondergang van Correct nog keren. Dat concludeerde ook de rechtbank in Zutphen. Op 21 december 2022 sprak hij het faillissement uit over Correct. Dat bankroet zou een langgerekte schaduw over de feestdagen in Nederland werpen. De drie koningen lieten hun goud, wierook en mirre thuis en brachten met zilverdraad gestikte zakdoeken uit het oosten mee. Ja, er was groot verdriet. Zelfs het kruit op oudjaarsavond zou het niet droog houden. Correct bestond niet meer.
Het had nog wel zo'n sterke reputatie. Iedereen in Deventer, waar Autorijschool Correct op Zwaluwenburg 19 postcode 7423 DV was gevestigd, prees het fatsoen dat je vanaf les een werd bijgebracht. De instructeurs van Correct leerden je onberispelijk manoeuvreren, keurig slalommen, gracieus ontwijken, tijdig gas terugnemen en bij pech in een sierlijke handomdraai de gevarendriehoek uitklappen. Al na drie rijlessen bij Correct voelde je intuïtief het verschil tussen verkeersbord L8 en welgemanierdheid. L8 staat voor doodlopende weg; beleefdheid brengt je ver voorbij elke horizon.
Maar het gedachtegoed van Correct verloor vanaf eind vorige eeuw terrein. Zienderogen. Er zou meer aandacht komen voor de anatomie van de middelvinger dan die van de opgestoken duim. De grondbeginselen van fatsoen zouden bij het grofvuil eindigen, ook op dagen dat de Afvalwijzer dat niet toestond. Zowel op de weg als in het sociale verkeer groeide de liefde voor afsnijden, bumperkleven en crashen – het abc van darwinism by the dashboardlight. En wie lag daar zwaargewond, een glimlach om haar mond? Niet Manuela, die is ondertussen wel dood – je kunt niet eindeloos doorgaan met beademen. Nee, Madelief lag geknakt op de motorkap. Of nog preciezer: de betekenis van haar naam – zuiverheid en eenvoud.
Want het vuil is aan het winnen. De voddige platvloersheid, de triomfantelijke ongeliktheid, de beschimmelde koekjes van eigen deeg, het rauw revanchisme dat rechts in volle glorie belijdt. Bot en boertig is bon ton, zeker nu Correct failliet is. Naar de ratsmodee, gallemiezen en filistijnen om nog te zwijgen over de haaien, die hongerig hunkeren naar de dag dat de zeespiegelstijging Den Bosch tot middelmatige badplaats zal verheffen.
Titanic
Wie the rise and fall van Correct wil reconstrueren, kan zijn hart ophalen aan zes verslagen op FaillissementsDossier.nl. Je vindt ze onder kenmerk F.05/22/290. Ademstokkende en zenuwslopende verhalen. Zo heeft de fiscus nog een vordering van 295.103 euro op Correct. Dat zijn 82.714 gelinieerde schrijfblokken van de Hema die wachten op vlammende epistels over de teloorgang van betamelijkheid.
Overigens is niet alleen Correct ter ziele, leert een avondje digitaal grasduinen. Voor misantropen, mismoedigen en melancholici is FaillissementsDossier.nl een ware snoepwinkel. Kortom: de bittere of droefgeestige ziel die de boot miste en niet aan boord van de Titanic kon zijn, kan alsnog inschepen op FaillissementsDossier.nl. Tussen stuur- en bakboord klotsen terabytes aan misère die illustreren dat na de gedwongen opheffing van autorijschool Correct werkelijk niets meer heilig of hoopgevend is. Want het kelderen gaat hard en de bodem van de zee ligt diep. Veelzeggend zijn de recente faillissementen van Plukje Geluk BV in Den Haag, Afdeling Geluk BV in Houten bij Utrecht en Kracht van Geluk BV te Haarlem. Alle drie legden ze deze zomer het loodje.
Het bevestigt wat ik al lang vermoed. Het einde van de beschaving is zo zoetjesaan begonnen. Dat dompelt me in donker denken, maar ik moet grif erkennen dat ik er medeplichtig aan ben. Ook ik heb in het verleden weleens incorrecte zinnen geschreven of uitgesproken. Mea culpa, al heb ik ertegen gevochten. Ik gorgelde met gootsteenontstopper, legde mijn ogen 's nachts in een kommetje lauwe soda en drenkte mijn vingers dagelijks in Tipp-Ex – onverdund, nooit aangelengd. Toch rispten soms onwelluidende zinnen op.
Ais ik voor de duur van een alinea mijn eigen getuige à decharge mag zijn: incorrectheid is ook bijna onvermijdelijk als je in deze stad bent geboren en getogen. Want Bosschenaren vormen een zijtak in de evolutie. Al eeuwenlang spreken zij in onsamenhangende klanken die als grof grind uit hun mond vallen. Dat is geen ramp; ze begrijpen elkaar. Weliswaar is de Bossche woordenschat vrij klein, maar ook dat vormt geen beletsel in het sociale verkeer. Eén uitdrukking komt immers in vrijwel elke situatie van pas:
Wè gij kut!
Voor de liefhebbers van fonologie: het is een verrukkelijke zin, dankzij de samenklontering van de bilabiale w, de kaneelstokzachte g en de medeklinkers k en t, twee zogenoemde occlusieven, waarbij de Bosschenaar de kunst verstaat om in de t een zachte ontploffing van fluim te laten klinken zonder dat het speeksel zichtbaar wordt – thh.
Lang dachten Bosschenaren overigens dat wè gij kut een unieke uitdrukking is, incorrect en altijd courant. Tot de digitalisering intrad, inclusief GoogleTranslate. Opeens ging een wereld open. Want achter wè gij kut bleek veelzijdigheid schuil te gaan. In het Swahili betekent wè gij kut 'Wat een mooie zonsondergang', in het Kroatisch staat het voor 'Twee slavinken alstublieft' en wè gij kut in Pakistan is een uitnodiging tot rituele steniging van een buurtbewoner.
Zelf heb ik onmatige vrijheid in taal al jaren geleden de rug toegekeerd, want incorrectheid leidt tot luie teksten – de kraan van een gierkar openzetten kan iedereen. Schofferen, kwetsen en choqueren vind ik achterhaalde folklore in de categorie dwergwerpen, een volksgebruik dat volgens antropologen nog enkel in het Drentse gehucht Bourtange illegale beoefening kent. Te lang is vrijheid verward met grenzeloosheid. Te lang is verondersteld dat het heiligverklaarde ik zich alles moet kunnen veroorloven, inclusief krenking of belediging van anderen.
Tabak ervan! Leve de correctheid, inclusief haar beperkingen. Ik reikhals naar de korsetterie van de regels die rederijkers aan het gedicht oplegden. Ik verlang naar de beknelling van het sonnet, waarin woorden soms blauwe plekken oplopen of zelfs naar jodium ruiken nadat ze met harde hand in het rijmschema of metrum zijn gedwongen. Ik hunker naar de haiku, die zeventien lettergrepen liefdevol in een kami shiho gatame klemt, de houdgreep waar nooit een syllabe aan is ontsnapt. Strak, stroef en streng moeten ze zijn, strikt en stram, de strofen die discipline en innerlijke beschaving appreciëren.
Pelgrimage
Niet dat ik me veel illusies maak. Want schrijvers kunnen wel van alles wensen, maar hebben zich uiteindelijk deemoedig te onderwerpen aan hun werktuiglijkheid. De schrijver is slechts carbonpapier waarop de werkelijkheid haar krassen zet. Indrukken die hij in proza en poëzie uitdrukt, op de grens van het onzegbare en wat gezegd wil worden. Maar laten we in die expressie vooral naar zuiverheid zoeken.
In dat besef zal ik op donderdag 21 december 2023 de trein pakken. Naar Deventer. Vanaf het station is het zeventien minuten met lijn 160 naar bushalte De Knoop, een naam die – bij de langzame nadering van de onheilsplek – recht zal doen aan mijn maag. Vanaf De Knoop is het nog elf minuten lopen naar Zwaluwenburg 19. Dat is een flink eind om met een rouwkrans te sjouwen. Maar het zal me niet kunnen deren. Met elke stap zal het vlechtwerk van aronskelken, gerbera's, rozen en takjes appelblad lichter lijken. Louter het gewicht van mijn besluit zal ik voelen. De beslissing om een jaar na de roemloze ondergang van Correct in stilte eer aan haar te bewijzen.
Ik zal de krans bij nummer 19 tegen de gevel leggen, mezelf rekenschap van tijd en plaats geven, maar niets zeggen. Geen toespraken. Elk woord op deze plek zou ongewild incorrect kunnen zijn, een risico dat ik wil mijden. In de dagen na het eerbetoon zullen sommige voorbijgangers de pas inhouden of even van hun fiets stappen. Af en toe zal iemand het verwaaide lint recht trekken, om de tekst goed te kunnen lezen. Met textielstift staat er een verkeersbord op getekend. L8, doodlopende weg. En drie woorden: 'Wè gij kut', wat in het oud-Deventers 'Rust zacht' betekent. Elke 21ste december zal ik de reis naar Zwaluwenburg 19 maken. Een stille pelgrimage en liefdesverklaring. Want Correct is dood, maar het zou een eeuwige fout zijn haar te vergeten.
____
Voordracht op literair evenement 'Letterbekken' in Huis73 op 29 september 2023. Thema :'Incorrect'