Overpeinzing na de rellen

Het koor van verontwaardiging houdt nog wel even aan. Begrijpelijk, want te lang hebben we niet gezamenlijk mogen zingen. Toch kan het geen kwaad om na de stemverheffing voor stilte te kiezen. De rust om verder te kijken dan veger en blik.

Al vanaf herfst 2020 was te voorzien dat de [forse] vrijheidsbeperkende maatregelen plus de avondklok gevolgen voor de sociale rust zouden hebben. Ze leiden tot verveling en onbehagen. Zeker bij jongeren en vooral bij de wankele zielen in die groep. Op het eerste gezicht lijkt dat de oorzaak van de rellen. Maar bij nadere beschouwing is dat een wat gemakzuchtige gedachte. Het klopt: verveling en onbehagen spelen een rol. Toch denk ik dat de uitbarstingen van de afgelopen weken [ik reken Oudjaar mee] ongenadig blootleggen wat al vele jaren speelt, maar buiten covid-tijden meer verhuld is.

Ik beschouw deze rellen als een symptoom. Ik zat er maandagavond – conform de dresscode in black – met m’n neus bovenop, pen en papier uit het zicht. Ik zag auto's op z'n kop en in de fik gaan, ramen diggelen, plunderingen in de Jumbo en Primera – twee kicks halen, geen enkele betalen. Ik zag de gevolgen van haperende opvoeding, afwezigheid van elk moreel besef en heiligverklaring van het eigen ik, dat zich boven iedere wet of regel waant. Wat ik vooral zag: vervreemding van samenleving/gemeenschap, wat de laatste tien jaar onder invloed van neoliberaal beleid is versterkt. Het wij is afgebroken, het ik bejubeld.

Dit is het Nederland waarin we marktdenken en materialisme boven menselijkheid en moraal hebben gesteld. Niet zingeving maar zelfredzaamheid is het rafelende credo. Wie zichzelf niet kan redden, doet niet meer [of minder] mee. De groeiende kloof tussen bezitters en niet-bezitters [in materiële maar bovenal in immateriële zin] verhevigt het onbehagen. Dat alles leidt tot harde, onverschillige en emotioneel verwaarloosde [jonge] mensen die weinig of geen moer om de gemeenschap geven, omdat ze daar naar hun eigen overtuiging geen deel van uitmaken of mogen uitmaken.

Een zekerheid: als zingeving vervaagt, ontbreekt of niet is aangeleerd, maken mensen zelf zin –– waarbij ook destructie en nihilisme een vorm van zin zijn.

De koning kwam op bezoek. De minister van justitie een dag later. Zinvol, voor wie wil. Maar het risico is groot dat we – verheugd over de aandacht van Koningshuis en kabinet – alle morele gelijk aan onze zijde weten, harder om repressie roepen [waar het electoraat stevige pap van lust], zelfreflectie terzijde schuiven en weer overgaan tot de orde van de dag.

Het zal vergeefs zijn, want is het geruststelling van de korte termijn. Als we de diepere/systemische oorzaken niet met z’n allen [van lokaal tot nationaal] onder ogen zien en structureel proberen te veranderen, kunnen we de komende jaren een herhaling van zetten verwachten, waarbij de aanleiding zal variëren, maar het de facto lood om oud ijzer is wat mensen de straat op drijft.

De groep ontevredenen zal groeien en zich roeren. Zulke krachten kun je nauwelijks beheersen, wist Elias Canetti al in zijn meesterwerk ‘Massa en macht’. Zulke groepen kennen maar één vorm van volgzaamheid: aan leiders die zich messiaans voordoen, maar uiteindelijk onze vrijheid harder nekken dan honderd avondklokken. Dat voorzie ik ook/zelfs in Den Bosch, m'n veelgeprezen ‘gemoedelijke en gezellige' stad waar de ene helft van de bevolking de andere niet kent – of wil kennen.

Sombere woorden, maar deze dagen weet ik even geen andere.

_____

Publicatie: maandag 1 februari 2021. Twee dagen na de rellen in Den Bosch [m'n ooggetuigenverslag: http://www.bosschekroniek.nl/kronieken-columns/2021/01/27/schervende-stad] mailde iemand van de gemeente [Bestuursondersteuning] me de vraag hoe ik tegen de gebeurtenissen aankeek. Ik schreef daarop de bovenstaande tekst. Noot aan de lezer: de reactiemogelijkheid zal na herziening van de kronieksite medio 2021 weer in gebruik worden genomen. Mailen kan wel: stadskroniek@gmail.com