Graziella

Op de vloer van haar huurwoning in de Muntel ligt laminaat, het aanrechtblad is van kunststof. Toch zonde, vindt Graziella, dochter van een Italiaanse terrazzowerker. Gelukkig ligt op haar balkon een strekkende meter troost: terrazzo dat uit de gang van Graafseweg 15 is gezaagd, het huis waar ze is opgegroeid. Bij een renovatie begin jaren negentig heeft ze het van de sloop kunnen redden.

De familie Andrean vestigde zich in de jaren twintig en dertig in de Bartjes. Hun stamboomgrond: Friuli, in het uiterste noordoosten van Italië. Al snel hadden ze het carnaval lief, maar de heimwee liet zich niet altijd versuikeren. Vooral oma Andrean, waakster over sleutels, portemonnee en recepten, had er last van. Zij duldde ook geen Bossche bruid voor haar zonen Attilio en Ermanno. Weliswaar braken haar jongens meer hartjes in de Bartjes dan Puccini in twaalf opera’s, maar beiden zouden – op voorspraak van een koppelaarster – met een meisje uit hun geboortestreek trouwen.

Zonder trammelant komt de familie Andrean de oorlog door, op 20 maart 1945 na. Die dinsdag bezoekt koningin Wilhelmina bevrijd Den Bosch, maar zitten de mannelijke Andreans enkele uren vast op het politiebureau vast. Een nerveuze voorzorgsmaatregel: officieel is Mussolini nog in oorlog met het westen.

In 1950 komt Graziella ter wereld. Thuis groeit ze op met aria’s, mandoline, zelfgemaakte polenta en gnocci. Vader Attilio en oom Ermanno verdienen de kost met terrazzo, haar moeder Tilce helpt in de armenzorg. Op verzoek van pastoor Hermans van de Bartjeskerk gaat ze bij 'rooie' gezinnen op de koffie, waar ze moet uitvogelen hoe hoog de nood is. Veelvuldig overhandigt Graziella's moeder envelopjes met geld aan vrouwen. Inclusief klemmend advies: laat je man het niet opzuipen. Het levert haar veel petekinderen in de buurt op. Als een van hen jarig is, krijgen ze een doosje Lego of Suske & Wiske-album. Meermaals zullen Graziella en haar broers ontdekken dat ze bouwsteentjes of een stripalbum missen.

Toch kijkt Graziella terug op een geweldige jeugd in de Bartjes en in de kleine Italiaanse gemeenschap van Den Bosch: de families Zanin, Marcolina, Belluz en Polo, waaronder fameuze ijsmakers en terrazzowerkers. Zelf zal ze uitgroeien tot verpleegkundige hulp. Met een voetnoot bij uitgroeien: Graziella is klein van stuk, slechts 1m42 lang. Gelukkig weet ze wat grote liefde is. Op een verpleegstersbal in 1970 ontmoet ze Gérard Withagen. Een gouden match, want bij dansfeesten is ze vaak violacciocca oftewel muurbloempje. “Maar hij kon niet dansen”, vertelt Graziella opgewekt. Wel 'ja' zeggen. In 1972 trouwen ze.

Toch blijft het emigrantenbloed stromen. Elke zomer vertrekt ze met Gérard naar het dorpje Sequals in Friuli. Altijd voor drie maanden. Even geen Bosch terras, maar terrazzo, chianti en gelato.

_______

Publicatie Brabants Dagblad: 17 mei 2022