Vonk en vlam

Bij het woord 'maniakaal' denk ik zelden aan vrouwen. Vrijwel altijd zijn het mannen die zich in de schacht van hun fascinatie storten. De een bouwt met Zwaluw-lucifers de linie van 1629 na, inclusief 23 rosmolens en handgemaakte paardjes van boetseerklei. De ander offert zijn huwelijk aan de studie van voetbalweetjes – “FC Den Bosch-Heracles op 30 april 1967? Makkie: 3-1.” Een derde verzamelt braakballen van uilen, maar leeft rusteloos zolang er een van de Bengaalse oehoe ontbreekt. Sommige mannen besluiten echter om de loop van de geschiedenis te verleggen. Tot die categorie behoren drie Bosschenaren, met een vreemde overeenkomst: vonk, vlam en noodlot spelen een grote rol in hun leven.

De eerste is Jacob Moleschott (1822-1893), die opgroeit in de binnenstad. Hij schopt het tot filosoof, medisch hoogleraar en senator in het Italiaanse parlement. Ook is hij voorvechter van arbeiders- en vrouwenrechten. Maar waar geen recht op bestaat, is onbezorgdheid. Moleschott en zijn vrouw verliezen drie kinderen, waarna zijn echtgenote zelfmoord pleegt. Twee jaar later overlijdt ook Moleschott, vurig pleitbezorger van crematie. Een ongewone vorm van lijkbezorging in 1893, die in Nederland nog niet mogelijk is. Wel in Italië. Zijn urn eindigt op begraafplaats Campo Verano in Rome. Een gedenkplaat bij zijn ouderlijk huis op Achter het Wild Varken herinnert aan hem.

Nog een dwarsligger die zijn jeugd in Den Bosch slijt, is Henk Sneevliet (1883-1942). De armoe in de stad zet kwaad bloed bij hem. 'De fik erin', lijkt het revolutionaire motto van deze sigarenmakerszoon, die uitgroeit tot vakbondsman, antikolonialist in Nederlands-Indië en communist. In 1921 duikt Sneevliet in Shanghai op, waar hij in gezelschap van dertien Chinezen de oprichtingsvergadering van de Communistische Partij bijwoont. Sneevliet zit er als vriend en afgevaardigde van Lenin. Bij vlagen lijkt het Chinese avontuur van de Bossche revolutionair nog bedwelmender dan 'Kuifje en de Blauwe Lotus.' Zo ontmoet hij Mao Zedong, die hij leert hoe je stakingen moet organiseren.

Over het huidige China zou Sneevliet waarschijnlijk diep zuchten. Te autoritair, te onverdraagzaam. Maar in de volksrepubliek zelf is hij nog altijd een nationale held. Elke scholier kent hem en zijn beeltenis staat op het biljet van honderd yuan, ruim dertien euro. Sporen in Den Bosch? Op de Maaspoort ligt het Sneevliethof, al hoop je hartstochtelijk dat de bewoners meer geluk dan de naamgever beleven. Sneevliet zou driemaal scheiden, twee zoons pleegden zelfmoord. Zijn eigen dood is al even noodlottig. Met zeven andere leden van verzetsgroep MLL-Front eindigt hij op 13 april 1942 voor een Duits vuurpeleton in Amersfoort.

De derde Bossche revolutionair? Wordt vervolgd, op 3 mei, de dag voor de Dodenherdenking.

______

Publicatie Brabants Dagblad: 19 april 2023