Kwastdrang

Na Jeroen Bosch, die in 1516 overleed, is de kwastdrang nooit uit de stad verdwenen. Duizenden kunstzinnige zielen leerden bij de Artistieke Schuit, de Muzerije en Huis73 hoe je een stilleven, portret of landschapje maakt. Weliswaar klotst er geen waterverf in de Binnendieze, maar Den Bosch ligt erbij als een levend schilderij. Overal vermoed je penseelstreken van Herman Moerkerk, Jan Sluijters, drie generaties Slager, Jan de Bie of JCJ Vanderheyden.

Vreemd is dat niet. Den Bosch is een katholieke stad – geen protestantse. Afbeelding en beeld staan hier hoger in aanzien dan het woord. Dat bewijst ook de gids ‘Bossche Buitenbeelden’ van De Paadjesmakers. Hun wandel- en fietsroutes voeren langs honderden beeldende kunstwerken in de openlucht. Er is ook oog voor schilderkunst, waaronder graffiti van Kings of Colors. Evenmin ontbreken de spuitbusgoochelaars van de oude garage-Mollen, onder aan de Diezebrug. Het kakelbonte pand, dat op 30 april 1980 – ‘Geen woning, geen kroning!’ – werd gekraakt, lijkt een ontplofte toverballenfabriek. De gevelkreet ‘No Gods No Masters'.

Twee legendarische Bossche muurschilderingen zijn verdwenen. Maar de luidruchtige maker ervan leeft nog. In 1980 kwastte hij een metershoog gedicht op een zijmuur van ‘de Paap’, het gekraakte St. Johannes de Deo-ziekenhuis aan de Papenhulst. De tekst leende hij van het Verzetsmonument in de Casinotuin: ‘Gedenk die tot der dood getrouw | in ’t zicht van tirannieke machten | het vege lijf ten offer brachten | opdat de geest verwinnen zou.’ Aan ‘tirannieke’ zou de schilder ‘kapitale’ toevoegen. Een lelijke ingreep, waardoor het ritme naar de ratsmodee ging, maar de revolutie verlangde ook offers van de taal.

Maker van de muurschildering: Arnold Karskens, de latere grondlegger van Ongehoord Nederland, die tussen 1976 en 1982 in drie Bossche kraakpanden woonde. Als oprichter – en enig lid – van de Bossche Muurschilder Brigade voorzag hij de binnenstad regelmatig van politieke leuzen. Kroon op zijn werk: een huizenhoog gedicht dat hij op de zijgevel van een kraakpand aan het Emmaplein schilderde: ‘Hoe men het ook wendt of keert | de ervaring leert | dat B&W van ’s-Hertogenbosch en alle hoge omen | de bevolking van deze stad | liever zien gaan dan komen.’ De tekst, ontleend aan de Amsterdamse Nieuwmarktbuurt, kon een ME-ontruiming en sloop in september 1979 niet tegenhouden. 

In Bossche kringen valt de naam Arnold Karskens nog regelmatig. Want de wasbenzine is verdampt, maar niet de vraag welke neurochirurgische ingreep zijn gedachtegoed van radicaal-links naar radicaal-rechts heeft laten kantelen. Een vermoeden? Mail het aan stadskroniek@gmail.com. De meest overtuigende inzender wint een pot verf, kwast en lijstje met adressen van blinde muren.

______________

Publicatie Brabants Dagblad: 4 januari 2023.