Vrouwen verenigt u!

Zoals ik twee weken geleden hoofdschuddend schreef, verwijzen slechts 65 van de 2.117 straatnamen in de gemeente ’s-Hertogenbosch naar vrouwelijke personen, goden, beroepen, kloosterorden en planeten. In maar liefst 606 straten duikt een man op: van Abe Lenstrasingel tot Zouavenstraat, die zijn naam dankt aan vroegere soldaten van Vaticaanstad. Oftewel: 90,3 procent van alle straten is mannelijk en maar 9,7 procent vrouwelijk. Meest genderneutrale aanduiding is de Kruisstraat.

Eén vrouwelijke naam is zelfs verdwenen: de Huisvrouwenstraat, die tussen de Graafseweg en de Westenburgerweg lag. Aanvankelijk telde zij maar één huis, waarvan de bouwsom 1800 gulden bedroeg. De Bossche afdeling van de Nederlandse Vereeniging van Huisvrouwen bracht het geld bijeen tijdens een actie voor de armste woningzoekenden. In 1925 werd het huis feestelijk ingewijd, in lente 1977 gesloopt.

Tijd voor actie, opperde ik. Dat leverde instemming op. Tweemaal stelde een lezer voor om Lea Smulders (1921-1993) te vereeuwigen. Zij schreef de jeugdboekenreeks Pietje Prik, over een vlijtige kleermaker in het stadje Stippestap. Met een kanttekening: sommige passages ontlokken een diepe zucht. Zo is in Pietje Prik in pyjama uit 1955 sprake van ‘Sal-mi-jakkes, de knecht van Sinterklaas’, inclusief rollende ogen en kreupel Nederlands.

Zelf hoop ik dat Wilhelmina Brouns-Van Besouw (1879-1937) ooit een straatnaam krijgt. Ze was journaliste en het eerste vrouwelijke gemeenteraadslid van Den Bosch. In 1919 treedt ze toe voor de Roomsch-Katholieke Staatspartij, voorloper van de KVP. Een sterke vrouw, doen de archieven vermoeden: ze stapt de Bossche politiek in nadat een jaar eerder zowel haar man als haar dertien maanden oude dochtertje is overleden. Achttien raadsjaren lang zal Wilhelmina zich opwerpen als hoedster van goede zeden: ze bestrijdt drankmisbruik, roekeloos autorijden in de binnenstad – harder dan twintig kilometer per uur – en “zware drama’s met echtbreuk en ontrouw” die Bossche bioscopen vertonen. Postuum applaus: overal in de stad kreeg Wilhelmina kinderspeeltuinen van de grond.

Een straatnaambord dat in 2023/2024 zijn onthulling zal beleven, is het Irma Bosmanlaantje op landgoed Coudewater. Het verwijst naar een psychiatrisch verpleegkundige uit Maastricht, die bij de bevrijding van Den Bosch eind oktober 1944 door een granaatscherf om het leven kwam. Irma was pas achttien. Meer straatnaamgegadigden: Zoete Lieve Gerritje, Hendrien, huishoudster van de Oeteldonkse burgervaojer, en de Witte Engel, een vaste bewoonster van Reinier van Arkel die – vaak in witte gewaden gekleed – met succes koffie en koekjes bedelde bij de cafés De Keulse Kar en De Palm. Haar leven leek een doodlopende steeg, haar verschijning was een statige laan.

___

Publicatie Brabants Dagblad:30 november 2022. Deel 1 van dit tweeluik over vrouwenstraatnamen vind je hier: http://www.bosschekroniek.nl/kronieken-columns/2022/11/16/vrouwen