Vrouwen

Wat riepen ze in 1185, bij de stichting van de stad Den Bosch? Hiep hiep hoera we hebben een jongentje? Of toch een meisje? Onder de twaalfde-eeuwse Bossche bodemvondsten bevinden zich geen blauwe of roze muisjes, dus het blijft gissen. Zelf vind ik Den Bosch vrouwelijk, al is het een garnizoens- en bisschopsstad. De overweging: bij de beschutting, sociale bewogenheid en gemoedelijkheid van Den Bosch denk ik eerder aan vrouwen dan aan mannen.

Straatnamencommissies zien dat anders. Al eeuwen. Een wilde greep: ze vernoemden straten naar onder anderen Chopin, Abe Lenstra, De Woerd, Guido Gezelle, De Talisman, Ko van Dijk, Rubens en Troelstra. Achtentwintig straten beginnen met ‘Schout’, vijfentwintig met ‘Meester’, evenzoveel met ‘Jan’ en vijftien met ‘Burgemeester’, stuk voor stuk mannen. Het aantal straatnamen dat met ‘Zuster’ begint, blijft bij negen steken.

Van Vinkel tot Bokhoven telt deze gemeente 2.117 straatnamen. Hun gender? Met een stofkam nam ik de lijst door. Maar liefst 606 straten verwijzen naar mannelijke personen, goden, beroepen, kloosterorden en planeten. In slechts 65 straten duikt een vrouw op. In 1977 waren het er nog 66, maar in dat jaar werd de Huisvrouwenstraat – tussen de Graafseweg en de IJzeren Vrouw – gesloopt. Uitgedrukt in precentages is maar liefst 90,3 procent van alle ‘geslachtelijke’ straten in Den Bosch mannelijk en slechts 9,7 procent vrouwelijk. Wel kent die laatste groep juweeltjes als De Waternimf, Rozenelf, De Ganzenhoedster, Jufvrouwenpolder, de Bijenkoningin en Venusstraat – geen verwijzing naar Shocking Blue, maar naar de planeet der liefde, die zich in Den Bosch elke minuut laat gelden.

Een troost: wereldwijd is de herverkaveling van macht tussen mannen en vrouwen ingezet, waardoor ook het aantal vrouwelijke straatnamen zal groeien. Ter bemoediging nam de gemeenteraad in juli vrijwel unaniem de motie ‘Meer vrouw op straat’ van Yeliz Dogan aan. Alleen Sjef van Creij kreeg bij dat idee jeuk aan zijn adamsappel. Zuinigjes wees het raadslid van Gewoon-geDREVEN op het gebruik om straten niet langer naar personen te vernoemen. Die vlieger gaat misschien boven Rosmalen op – waar nieuwe straten Fonkelrood, Bankirai of Parelgrijs heten – maar niet in Den Bosch. Dat bewijst de jonge buurt De Meerendonk. Op die plek knalde ooit wapen- en munitiefabriek De Kruithoorn op die plek. Nu verleiden de straatnaambordjes van Henriëtte Roland Holst, Louis Couperus en andere schrijvers tot lezen in stilte.

Vrouwen die ik een straatnaam gun: Gientje Spiero van de opgedoekte muziekwinkel in de Kerkstraat; De Zwarte Kat, bijnaam van een dakloze vrouw eind vorige eeuw; Huberdien van Beurden van de groente- en kruidenierszaak in de Hinthamerstraat, die toevluchtsoord voor prostituees uit de Schilderstraat was.

Voor mannen die het vrouwelijke machtsherstel angstig volgen: fiets naar de Valeriaan, een straat in Empel. Pluk er het gelijknamige kruid, zet er thee van. Driemaal daags een kop.

___

Publicatie Brabants Dagblad: 16 november 2022