Helden

In de oudheid – nog vóór de coronapas – waren helden sportschooltypes die van krachttraining hielden. Atlas droeg de wereld op zijn schouders, Hercules doodde een driekoppige hellehond en Odysseus verblindde een eenogige reus die mensen at. Latere helden kregen vooral applaus om hun geestelijke gaven: zij waren diepgelovig, vaderlandslievend of opofferingsgezind. Onverzettelijke types als Kenau Simonsdochter Hasselaer en Jan van Speijk bleken welkome uithangborden voor kerk en staat. Vol ontzag keken we op naar de sokkels.

In de vorige eeuw is die onbereikbaarheid veranderd. Helden werden volkshelden, wat vooral in Brabant tot mythevorming en volksdevotie leidde. Onuitwisbare namen: de vermoorde Marietje Kessels uit Tilburg, de ruimdenkende monseigneur Bekkers en de Bossche bloemenventer Janus Borghs alias Janus Kiep. Ook de strijd tegen het nazisme leverde lokale helden op, onder wie Marinus van der Lubbe. Acht jeugdjaren woonde hij in Den Bosch, in de Sint-straten en de Pijp. Op 27 februari 1933 stak hij de Reichstag in Berlijn in brand, nadat Hitler tot rijkskanselier was benoemd. De vierentwintigjarige Marinus kreeg de doodstraf. Nog een Bossche held, wiens naam je mag blokletteren: Henk Veltman, predikant van de vroegere ‘Ruitjeskerk’ in de Jan Heinsstraat. Samen met zijn vrouw bood hij ruim 180 onderduikers bescherming. Ook distribueerde hij het illegale blad Trouw.

Deze eeuw lijkt dun bezaaid met helden. Al bij Mega Mindy stokt de lijst. Toch zijn ze onder ons, ontdekten Het Zuidelijk Toneel en Theater aan de Parade. Alleen vallen ze minder op. Een held kan iemand zijn die al zevenendertig jaar bij de afdeling Gladheidsbestrijding van Rijkswaterstaat werkt, in een sneue zwembroek op Tinder staat, bang is voor onweer of morgen gordelroos krijgt. Kortom: een doodgewone sterveling. Toch is er reden om hem of haar vol in het licht te zetten. Dat bewijzen vijftig inwoners van Den Bosch op de expositie ‘Heldenketting’. Elk van hen mocht een stadsgenoot voordragen, waarna straatfotograaf Nikki Nordmann de vijftig portretteerde. De expositie trapt af in Hal 8 van de Brabanthallen en trekt de komende maanden door Den Bosch.

Toch intrigerend. Enerzijds kukelen in ongenade gevallen helden van hun sokkels. Anderzijds blijven we hunkeren naar helden die niet hellen maar helen. De vijftig uitverkorenen van ‘Heldenketting’ lijken die kunst te verstaan, suggereren de Suske-en-Wiske-achtige bijnamen bij de foto’s. Een voorproefje: applaus voor Stella Coffie alias De Bezige Buurtwerker in de Hambaken; Henry van Prooyen oftewel De Vliegensvlugge Vakkenvuller van Albert Heijn Arena; Janne van Wijnen alias de Activistische Ambtenaar; Oeteldonker en voetbalfan Bertie van den Heuvel oftewel De Bossche Blazer en Mien Wiggers alias De Bingo Baas van woonzorgcentrum De Grevelingen. Of u ook een held bent? Vraag het de badkamerspiegel.

____

Publicatie Brabants Dagblad: 10 november 2021.