Gerritje
Den Bosch lijkt een mannelijke stad. Van Janus Kiep en prins Amadeiro XXVI tot bisschop De Korte en het zeskoppige, vrouwloze college van B&W. Toch is het schone schijn, die mannelijke macht. Want het zijn twee vrouwen in wie Bosschenaren het sterkst vertrouwen. Hun besuikerde namen: Zoete Lieve Moeder en Zoete Lieve Gerritje. Twee mysteries, die geen algoritme weet te doorgronden.
Ook de jonge actrices Leonore Spee en Sascha Bornkamp uit Hilversum eerbiedigen raadsels. Ze herscheppen oude volksliedjes tot eigentijdse kunst, maar laten de ziel intact. Na twee jaar Antwerpse deuntjes ontdekten ze de klassieker ‘Dat gaat naar Den Bosch toe’ inclusief de raadselachtige Zoete Lieve Gerritje. Al anderhalf jaar onderzoeken ze het lied. Een pittige klus: als je voor elke theorie over Gerritje een glas brandewijn met suiker achterover zou slaan, eindigt je lever in een vitrinekast van het Museum voor Pathologie.
Was de veelbezongen Gerritje een man, vrouw of een travestiet die hijgerige kerels geld ontfutselde? Een LHBTQ’er avant le lettre d’amour? Was het een bakker die suikerbroden verkocht? Een terdoodveroordeelde bandiet die naar Den Bosch ging om aan de strop te eindigen? Of een koe op weg naar de veemarkt, zoals schrijver Atte Jongstra beweert? Niemand weet de puzzel op te lossen – gelukkig maar. Wel deed de VVV in 1953 een meesterzet: op de nieuw bestrate Markt verscheen op 14 november een aimabele boerin – met poffer, schort en mandje – aan de arm van burgemeester Loeff. Zoete Lieve Gerritje was tot leven gekomen en legde de laatste steen. Vijf jaar later kreeg ze een beeld in de Uilenburg.
Leonore en Sascha, die samen muziektheatergezelschap Teletext vormen, spraken talloze Bosschenaren en andere Brabanders over Gerritje. Tot hun vreugde gingen overal deuren, plakboeken en monden open. Ze zochten Diny van Rixtel op, die van 1971 tot 1996 overtuigend de verzonnen boerin speelde, maar ook amateurhistoricus Joop Hintzen, die al jaren spit in het niemandsland tussen de feiten en verzinsels over Gerritje. Eén straatinterview leidde naar een slijterij: de geestdriftige verteller, die nota bene Gerrit heette, trakteerde de vrouwen van Teletext op een fles Zoete Lieve Gerritje, een kruidenlikeur.
Volgens Leonore en Sascha is ongrijpbaarheid de tijdloze kracht van Zoete Lieve Gerritje. Zij is een Bosch filmdoek, waarop iedereen zijn eigen verhaal kan projecteren. Zoveel mensen, zoveel toverlantaarns. Anno 2021 kun je in Gerritje een Brabantse boerin zien die zich tegen landbouwhervorming verzet, maar net zo goed een activiste tegen klimaatverandering. Op Theaterfestival Boulevard – van 5 tot en met 22 augustus in het Zuiderpark en elders – tonen ze de veelkantigheid van de Bossche heldin. In de kleedkamer zal een suikerpot staan, maar bovenal een fles brandewijn. Plok.
______
Publicatie in Brabants Dagblad: 4 augustus 2021. Zie ook: www.festivalboulevard.nl