Schervende stad

Kwart over acht, kruispunt Graafseweg en Grobbendoncklaan. Zo’n tweehonderd man klontert samen. Geen spandoeken, wel zwaar vuurwerk. Minstens vijftien keer sist een cobra of mortier op het kruispunt. Auto’s weten de explosieven nauwelijks te ontwijken. Alvast voor op de To Do-lijst: in het Mirakelboek van de Sint-Jan laten bijschrijven dat ongelukken uitblijven – een godswonder.

Politieman John kijk toe. Hij is vier wapenstokken lang, maar begint altijd het liefst met praten. De volksbuurten kent-ie op z’n duimpje. Dat is wederzijds: tegen half negen krijgt John een bèkske koffie aangeboden. “Gij mag in natura betaolen, wâr jongen. Dâ witte, hè?” Vijf vrouwen zonder mondkapje bulderen. Achter hen glimmen bokalen in de etalage van sportprijzenwinkel Princen. Een zilveren beker voor de Honderd Meter Glasruimen ontbreekt. Niemand voorziet dat-ie vanavond van pas zal komen. 

De IJsbeer

Als de avondklok begint, slinkt de groep tot zo’n 150 man. Ze dralen, schuifelen. Opeens is er beweging. Onder wolvengehuil trekken ze richting Hinthamereinde. Om 21.08 uur vliegen bij cafetaria De IJsbeer de ruiten eruit. “Zijn dit stadsgenoten?”, denk ik verbijsterd. De IJsbeer! De trots van frietminnend Den Bosch!

Verderop vliegt een auto in de fik, nadat een gast er zwaar vuurwerk onder heeft gegooid. De dresscode is zwart. Het uitgaanstenue: jas met capuchon, sjaal of hoodie. Verder biedt het gezelschap tegenwicht aan PVV-beweringen. De huidskleur van zo’n driekwart van de oproerkraaiers komt overeen met de middelste baan van de Hollandse vlag.

Op het Hinthamereinde begint het bal pas echt. Bij de jubilerende whiskyslijterij De Koning – vijftig jaar on the rocks – vliegen de ruiten eruit. Ook gokhal Toy Toy moet eraan geloven. Een man stormt zijn woonhuis uit. “Ik sla jullie kapot!”, roept hij met een lege wijnfles in zijn hand. Maar de stoet is al verder, de Hinthamerstraat in. Een afslag naar ggz-instelling Reinier van Arkel blijft uit. Spijtig, want collectieve opname zou gerechtvaardigd zijn.

De waanzin wil voorlopig niet wijken. Talloze ruiten sneuvelen; bij New York Pizza gaan een afvalcontainer en fietsen in de fik. Ter hoogte van eethuisje Tante Wonnie doet de meute een ontdekking. Alle sportscholen dicht? Hef dan buiten wat gewicht. Van-je-een, van-je-twee, van-je-heeeuuuh: een geparkeerde Volkswagen gaat op z’n kop.

Snel zijn ze wel, de zwakbeschaafden. Tijdens een lange sprint richting Markt moeten opnieuw veel ruiten het ontgelden. Langzaamaan ruikt de binnenstad naar gekte, een bedwelmende geur waar de schervende parfumflessen bij Ici Paris niet tegenop kunnen. Er zijn ook afhakers. Van rellen word je moe, niet iedereen heeft een sixpack Red Bull bij zich. Maar de honderd man die overblijft, zet een tandje bij. Ze beuken de ramen van de Apple-winkel in. Wachtwoord: allesmoetkapot2021. Tot woede van de meute houdt het traliehek stand.

Rapalje

Even is er behoedzaamheid. De lege Markt op? Het beeld van Jeroen Bosch staat met zijn rug naar de relschoppers. Hij kan geen hel meer zien. Dan stormen ze verder. Straatmeubilair en vitrines gaan aan gort. Op de Hoge Steenweg verandert Kruidvat in Kruitvat. maar het dieptepunt wacht in de Visstraat. In tien minuten tijd slopen en plunderen ze Primera en Jumbo – ah, toch Red Bull na sluitingstijd beschikbaar.

Om 21.38 uur duikt eindelijk de ME op. Chaos in het kwadraat, vluchtend rapalje. Zo’n twintig bussen van politie, Marechaussee, ME en een helikopter openen de jacht in de binnenstad. Negenmaal word ik zelf staande gehouden. De oogst: 52 arrestanten, van wie het merendeel uit Den Bosch – alle wijken, ook de Bartjes – en omliggende dorpen. Leeftijd: tussen de vijftien en vijfentwintig jaar.

Iets na half elf stap ik door de verbrijzelde deur de Jumbo binnen. Het alarm begint te loeien. Ademloos loop ik rond in de uitgestorven winkel. Ik waan me in het decor van een Amerikaanse B-film over een tornado. Kassa’s, koelingen en vitrines aan diggelen, schappen omvergegooid, drankrakken geplunderd.

Schuin tegenover bij Primera staat eigenaresse Maaike ontredderd in de ravage. Met een stalen rek vol felicitatie- en beterschapskaarten hebben de relschoppers ramen verbrijzeld. Weegschalen en displays van het Post.nl-punt zijn kapotgeslagen, stellingen omgegooid. Rauwelijk samengevat: teringbende richt teringbende aan. Een stapel geblakerd papier is de getuige van een poging tot brandstichting. Een man komt binnen. Hij kijkt verdwaasd, vertrekt weer. Nee, dit is niet de tijd voor de aanschaf van Staatsloten die op 073 eindigen.

Hang- en sluitwerk

Met vijftien man Marechaussee bewaakt politievrouw Khadija de lege Markt. “Ik heb de Graafsewijk-rellen van 2005 meegemaakt. Maar dit overtreft alles”, zegt ze. In de Hinthamerstraat takelt een bergingsdienst de verwoeste Volkswagen weg. “Een lease-auto”, zegt de eigenaar. “Ik zag hem op tv. Ik dacht: hé, da’s de mijne!” Tweehonderd meter verder rijdt politie een jongen klem. Ter fouillering drukken ze hem tegen de etalage. Hij moet mee. De etalage is van de firma Weijntjes. Voor al uw hang- en sluitwerk, ook op het politiebureau.

Dan is er tumult. ME sluit op de Hinthamerbrug leden van de M-side van FC Den Bosch in. Ze zijn in stijl: met z’n elven. Hun missie? Relschoppers de stad uit slaan. Een blauwwit hart voor de stad, maar too late. Bovendien botst hun plan met de avondklok. Na telefonisch overleg met een officier van jusitie stuurt de politie de groep huiswaarts. Een ME-bus volgt het gezelschap stapvoets tot aan de Lagelandstraat.

Dakloos

Twaalf uur. Beveiliger Danny van FSS Security heeft provisorisch de ingang van de Jumbo versperd. Met een bord: ‘Momenteel is onze foodcorner gesloten. Excuses voor het ongemak.’ Een oude man, die over de Wilhelminabrug komt aanlopen, stopt en kijkt toe. De dakloze Soudé is oud, ernstig verward en heeft honger. Ik vis het vergeten avondeten uit m’n schrijftas. Een blok Tony’s Chocolonely, ieder de helft. Dan schuifelt-ie de stad in. Hij wil slapen. Ergens in een portiek. Pas je op voor glas, Soudé?

_______________

Publicatie Brabants Dagblad: 27 januari 2021.  Noot aan de lezer: de reactiemogelijkheid zal na herziening van de kronieksite medio 2021 weer in gebruik worden genomen.