Griekse ij

Op de Bevrijdingslaan in Den Bosch zal morgen geen enkele vlag halfstok hangen. Geen ramp, want herdenken is hier al vaste prik. De twee minuten stilte die Bosschenaren – tegen hun luidruchtige aard in – bij de Dodenherdenking in acht nemen, zijn hier zelfs uitgegroeid tot weken, maanden, jaren. De Bevrijdingslaan is een geasfalteerd pad op begraafplaats Orthen.

Halverwege ligt het ereveld met zestien sobere oorlogsgraven. Aan de voet ervan groeit Pachisandra terminalis oftewel schaduwkruid. Er staat ook een houten bankje. Daar zit niemand op, maar zeker weten we dat niet.

Een van de gebeitelde grafopschriften luidt: B.A. Verkooijen, sold. 2-I-6 R.I. Zat er een koffievlek op de overlijdensakte? Had de steenhouwer dyslexie? Want volgens de officiële documenten is het Verkooyen. Met Griekse ij.

De misslagen in het leven van Christ Verkooyen beperkten zich niet tot een spelfout. Toch begon het vrolijk. Op 23 augustus 1915, een zonnige maandag volgens het KNMI-archief, kwam hij in het West-Brabantse dorp Langeweg ter wereld. De boerenzoon leerde ploegen en ploegde voort. Maar in de lente van 1940 trok Defensie zijn landbouwverlof in. Zijn compagnie had de stellingen in De Peel te verdedigen. Bij het krieken van de tiende mei viel de vijand Nederland binnen. Tegenstand bleek vergeefs, terugtrekking het meest verstandig.

Op zaterdagmiddag 11 mei bereikten Christ en zijn compagnie de Graafseweg in Den Bosch, waar ze eten en drinken kregen in het toenmalige Sint Jozefhuis op de hoek van het Muntelbolwerk. Maar ’s avonds braken vuurgevechten uit; de Duitsers roken lont. Christ nam de taak op zich om de tachtig weeskinderen en tientallen bejaarden van het Sint Jozefhuis naar de schuilkelders te dirigeren. Bij zijn pogingen om de Duitsers letterlijk buiten de deur te houden, werd hij meermaals in zijn buik geschoten. Christ stierf op de vooravond van Moederdag en Eerste Pinkerstag, 24 jaar oud.

Na de capitulatie op 15 mei 1940 hoorden de ouders van Christ dat hun zoon gewond in een Bosch ziekenhuis zou liggen. Ze vertrokken spoorslags, tot ze bij aankomst ontdekten dat het een administratieve dwaling was. Enkele dagen later bezorgde de postbode een brief van Christ, nog verzonden uit De Peel: ‘Ik ben bevreesd, maar vol goede moed’, eindigde hij zijn levensteken.

Een boodschap aan de steenhouwers van Nederland: breekbare woorden schrijf je vrijwel altijd met een lange ij: zijn, pijn, lijden. De uitzonderingen op deze regel zijn mysterie, levenscyclus en sorry. Die zijn met een Griekse ij. Net zoals de achternaam van Christ, de held uit West-Brabant die stierf in onze stad omdat hij grenzeloos in vrijheid geloofde.

_________

Publicatie Brabants Dagblad 3 mei 2017