Aap, noot, misère [deel 1]

Haar wekker werd altijd te laat wakker. De brug stond steevast open. Of haar band was lek. Leerplichtambtenaar Anne-Marie erkent dat ze vaak te laat op school kwam. Spijbelen? Ja, deed ze ook. Een zorgelijke jeugd ondermijnt je discipline, weet ze uit eigen ervaring. Nu houdt ze met vijf collega's toezicht op naleving van de Leerplichtwet in Den Bosch. Onder hun toezicht vallen 31.781 leerlingen. Dat zijn veel wekkers, bruggen en banden.

Niet elk kind heeft een sticker 'I love leerplicht' op zijn boekentas. Sommigen groeien op met afkeer van onderwijs. Zo rijmt Roma op diploma, maar is de werkelijkheid ongerijmder. Tot vijf jaar geleden duldde de gemeente schoolverzuim van de vijftig à zestig Roma-kinderen in de stad. Ook kampers die met potten en pannen jaarmarkten afreizen, konden hun koters straffeloos meenemen. Maar die tijd is voorbij. Het Bossche beleid is gekanteld van wegkijken naar wetshandhaving. In schooljaar 2012/ 2013 voerden Anne-Marie en collega's 662 waarschuwingsgesprekken. Ook maakten zij tachtig keer proces-verbaal op. Het aantal absolute verzuimers – kinderen die geen enkel onderwijs volgen – daalde van twaalf naar negen.  

Dat klinkt hoopvol. Zo lijkt de dag te naderen dat elk Bosch kind de dicteezin 'De consciëntieuze leerplichtambtenaar zag de spijbelaars samenscholen bij het gesmede ijzeren hek' foutloos schrijft. Alhoewel: afgelopen jaar turfde het team van Anne-Marie 1213 maal afwezigheid zonder geldige reden. In 106 gevallen was sprake van luxeverzuim: vaak ouders die buiten de schoolvakanties hun koffers pakken. Veelgenoemde reden: goedkopere tickets. Ziek melden helpt dan niet altijd, zegt Anne-Marie. Op Facebook ontdekte ze pas de trotse selfie van een leerling op een vliegtuigtrap.

Anne-Marie is buitengewoon opsporingsambtenaar. Met de Leerplichtwet als breekijzer kan zij achter Bossche voordeuren kijken die liever potdicht blijven. Zo krijgen hulpverleners toch toegang. Een greep uit haar dossiers: het meisje dat vaak met buikpijn in de klas zat omdat haar dagelijkse ontbijt – twee frikandellen – meestal niet volledig ontdooid was. De jongen die thuis portierde voor zijn moeder die zich op de bovenkamer hoereerde. Of de twee à drie meisjes die jaarlijks een lege plek in de klas achterlaten. Dood? Zoiets: uithuwelijking aan een man die op kaart 23 van hun achtergebleven Bosatlas woont. Ja, Marokko. Maar er zijn ook leerplichtige jongens die opeens verdwijnen. Zij gaan veelal naar een oom of tante in Marokko. Liedvariant: 'We hebben een dwarse neef in Holland en die komt hiep-hoi'. Het oogmerk is heropvoeding. Maar toestemming van een leerplichtambtenaar ontbreekt.

De sociale kloof groeit, merkt Anne-Marie in haar werk. Breuken krijg je pas in groep 5, maar wat tweedeling is, leren kinderen al veel eerder. Gezin A redt het, gezin B glijdt weg. Zelfredzaamheid? Eigentijds kabinetswoord. Maar veel ouders hebben een ander leesplankje: aap, noot, misère. Anne-Marie kijkt op haar mobieltje. Vijf voor elf! Ze moet naar de rechtbank. Om 11.20 uur dient ze in een zaak tegen een spijbelende leerling te verschijnen. Anne-Marie springt op haar fiets. Even later zal ze ruim op tijd de rechter begroeten. Wekkers, bruggen en fietsbanden blijft ze tegenkomen. Maar de belangrijkste les heeft de leerplichtambtenaar begrepen: iedereen kan leren zich op z'n jeugd te revancheren.

_____________________

Publicatie in Brabants Dagblad: 17 september 2014 | Deel 2 verschijnt op 1 oktober 2014.