Negen gram zout
Zijn Brabanders tranig? Op Google levert de zoekopdracht Brabant + huilen maar liefst 3.120.000 vindplaatsen op. Het kleinere maar klaagbeluste Limburg is goed voor 2.880.000 hits. Gelderland is minder zoutig: 1.710.000.
Waterlanders op de zandgronden – en met bakken tegelijk. is dat opmerkelijk? Nee, in Brabant vind je talloze aanwijzingen voor huilebalkerigheid. De Bossche carnavalswereld kent de Jankbokaal. De Helmondse hiphopper Kempi snipperde ‘Huilen is voor jou te laat’ tot rap en Ad Vingerhoets, de enige tranenprofessor van Nederland, werkt op de Universiteit van Tissue Town Tilburg.
Huilen zuiderlingen stilletjes onder hun roodwitgeblokte dekbed? Of durven ze hun zout openlijk te tonen? Miriam van Beurden [36], die in juni afstudeert aan de kunstopleiding AKV|St. Joost, strikte twaalf proefkonijnen voor haar filmproject ‘In tranen’. Op een rij: zeven Bosschenaren, drie Eindhovenaren, een Gelderlander en een Vlaming. Man-vrouw? Fifty-fifty, tussen de 20 en 60 jaar.
Individueel bezoeken zij Miriams werkruimte in de Bossche binnenstad. Na het welkomstkopje koffie of thee wacht het krukje. Ga maar zitten. Camera aan. Zwijgen. Denken. Herinneren. Ogen waarin je rewind, play of fast forward ziet. Voelen. Tegenhouden. Breken en huilen. De overgang van controle naar overgave. Die seconde zoekt Miriam.
Een op de vier deelnemers laat geen traan. Vaak voelen ze zich daar schuldig onder. Voor hardnekkige niet-huilers liggen er een flesje Opticare Kunsttranen en een doosje Dampo op tafel. Wat ook helpt, is een neushaar uitrukken, de kandidaat minstens een kwartier aan z’n lot overlaten of huilmuziek opzetten. Vooral Willy Alberti en Andrea Bocelli doen wonderen. Aan één deelnemer las Miriam enkele passages uit een meegebrachte brief voor. Met succes, al ver voor de P.S. Of Miriam haar proefkonijnen op verzoek ook beledigt of mishandelt? Nee. Niet dat ze een flauw ding is hoor – ze werkte in de snackbar van Mariaheide. Maar zelfs kunst kent grenzen.
Zo meteen is Klaartje [26] aan de beurt. Het is een vrouw zonder hang- en sluitwerk: open gezicht, levendige verhalen. Ze heeft de ogen van een aangereden ree in de mist. Sinds vier jaar werkt Klaartje in een Brabantse zorginstelling voor jongeren. Als groepsopvoeder, maar nu is ze moederziel alleen. Met herinneringen. Aan haar vader die – zullen we dan hier maar een klodder Typex doen?
Na 38 minuten vergeefs wachten op haar tranen, laat Klaartje een cd opzetten. Ze heeft muziek van de film ‘Amélie’ meegenomen. De Franse componist Yann Tiersen laat hobo’s huilen en zelfs een xylofoon wegroesten in zijn eigen tranen. Maar Klaar houdt het droog als witte wijn.
Toch. Na 51 minuten roerloosheid lijkt er iets te rimpelen. Klaartjes ademhaling versnelt. Haar ogen, die van asbest leken, kijken nu branderig. Zachtjes trilt haar onderkin. Ze slikt moeizaam – geest en lichaam in duel. Te laat. Haar linkeroog breekt. Traan in een zilte stilte. Zei iemand dat zwarte mascara NYC Big Bold van Kruidvat waterproof is ? Tsss. Hier, een tissue.
Zien huilen, doet huilen. Miriam snift even, de columnist denkt aan de Sahara, zemenlappen en een föhn. Er bijt iets in z’n ogen. Want in elke liter tranen zit negen gram zout. Maar bij Brabanders net iets meer.
________________________
Publicatie op 24 mei 2013 in BONT, maandmagazine bij het Eindhovens Dagblad en Brabants Dagblad