Megaburgers

Langzaam legde hij het mes neer. Op zijn witte jasje zaten bloedspatten. „Mag ’t?”, baste hij. Ik zweeg bedrukt. Hij herhaalde z’n woorden: „Mág ’t een onsje meer zijn?” Mijn knieën knikten vanzelfsprekend ‘ja’, want slager Werts had ogen die half-om-half van je konden maken. Zo vertrok ik steevast met meer speklappen of beuling dan m’n moeder op het briefje had geschreven – “we zijn niet van Van Lanschot”, zou ze ritueel verzuchten bij het natellen van het wisselgeld.

Eind jaren zestig hoorde ik het Werts wekelijks in z’n winkeltje op de Vliert zeggen: ‘Macht’ en ‘onsje meer’. Zo leerde ik dat macht hand in hand gaat met meer – nooit met minder. Macht maakt de kiloknaller in ons los. Je gaat salamitactieken volgen, proeft nieren, stelt hamvragen. Zoals: wie maakt hier de dienst uit? D’n Boss, het onderzoek van het Brabants Dagblad en Universiteit Tilburg naar macht en invloed in Den Bosch, geeft antwoord.

Wat direct opvalt, is de zorgwekkende feminisering van de macht. Volgens de Top van Tilburg leeft in die stad nog elke vrouw keurig achter het weefgetouw. Maar in trendy Den Bosch duiken in de Top-25 maar liefst twee dames op, met de royale echtgenote van Jo Timmermans hors concours. Het maakt deze stad tot een emancipatorisch golfslagbad, waar Libéma vast een levensvatbare attractie in ziet – read my lips. Toch is een snelle opmars van vrouwen geen realistisch scenario. Van oudsher knielen Bossche mannen enkel voor verschijningen die meer fictie dan feit belichamen: Onze Lieve Vrouwe en Hendrien.

Zo blijft Den Bosch het domein van boys and toys. Vooral stedenbouw en vastgoed blijken grenzeloos herenvermaak. Wat delen die liefhebbers van Lego en Stratego? Ambitie, bouwdrift en een dakloos ego. Want qua formaat past hun zelfvoldaanheid niet op voorhand in de Brabanthallen.

Kortom: macht en ijdelheid bijten elkaar niet. Maar ook andere ondeugden liggen op de loer. Dat leert een artikel in het mei-nummer van het tijdschrift Social Psychology and Personality Science. Uit experimenten blijkt dat we macht toekennen aan degenen die sociale regels overtreden en morele normen overschrijden. Kortom: bot en horkerig gedrag loont, wat een enkele naam in de Top-25 kan verklaren.

Delen ook Bossche zakenlui lakens uit? Ja, flink. Zij dulden zelfs de verbeelding aan de macht, gelet op hun betrokkenheid bij cultuur. Treuriger is het gezag van middenstand en horeca. Daar heerst de macht der gewoonte: het langgerekte klagen. Over de vrijmarkt, die de vrije markt verpest. Over het enige dat je in Den Bosch kosteloos mag parkeren: problemen. Over de ijskonijnige houding van de gemeente, tot smart van winkeliersvereniging Gebroken Hartje Den Bosch.

Niet minder invloedrijk is de verledentijdpolitie. Zij heeft het druk. Want volgens onbevestigde berichten nadert de toekomst onze stad. Twee geruststellingen: je moet niet alle bangmakerij geloven en – een meesterzet – Den Bosch heeft besloten om elke voorbije seconde tot verleden tijd uit te roepen. Dat tikt lekker aan. Tijdlozer is de ambtelijke macht. Onderschat ze niet, met hun Blackberry’s en iPhones. Zij weten hun visie op de stad in maximaal 140 tekens te proppen. Knap? Den Bosch kent dienaren wier visie slechts acht tekens beslaat: G-e-z-e-l-l-i-g.

Een tussenvraag. Hongeren de gewone stervelingen in deze stad niet naar macht? Zeker wel. Voor een pizza-Machiavelli met extra knoflooksaus mag je een Bosschenaar altijd wakker maken. Sowieso ziet hij zichzelf vanaf de wieg als Burger King. Hij is soeverein heerser over “z'n eigen” – en dat is bij de gemiddelde Bosschenaar een tamelijk groot gebied. Verder vermijden onze stadsgenoten zichtbare macht: voor je het weet, vragen ze je of je FC Den Bosch wil redden.

Tot slot: valt er een profiel te destilleren uit de Top-10? Zeker wel. De ware machtige heeft in sociale zin de lenigheid van een Flik-Flak-lid en het DNA van de kameleon, wat soms in zowel Rosmalens als Bosch belang is. Bovenal verstaat hij de kunst van het horen, zien en zwoegen. Zwoegen? Ja. Want zwijgen kost een Bosschenaar meer zweet dan tien keer doorvertellen. Alhoewel: in ambtelijk jargon heet lekken optimalisering van kennisdeling.

Even onder ons: op het stadhuis is de laatste weken driftig gepooled wie nummer één staat. Drie keer raden. Ja, die. Met een voetnoot: voor de oppermacht moet je in de Vogelstraat zijn. Nee, niet bij moskee of politie. Achterin bij de Gamma, afdeling badkamerspiegels. Wie met open blik zichzelf dagelijks in zo'n spiegel durft tegen te komen, bezit de hoogste macht: de innerlijke. Nog een gelukje: model Quadrato is deze week in de aanbieding. Geachte Top-25, zorgt u zelf voor de pluggen?

_________________________

01.06.2011 | deze kroniek is geschreven voor en uitgesproken in de Verkadefabriek bij gelegenheid van de finale van 'D'n Boss', een groot onderzoek van Brabants Dagblad en Universiteit Tilburg naar de Top-25 van meest invloedrijke mensen in Den Bosch.